Маълумоти умумӣ
Эндометриоз ҳолатест, ки бофтаи монанд ба пардаи дохилии бачадон берун аз бачадон мерӯяд (тухмдонҳо, найчаҳо, перитонеум ва ғ.), ки метавонад дарди ҳайз, дарди ҳамхобагӣ, дарди музмин ва мушкилоти ҳосилхезиро ба вуҷуд оварад. Шиддат ва аломатҳо дар ҳар шахс гуногунанд; дар Soranus ташхис ва табобат бо нақшаи инфиродӣ анҷом дода мешавад.
Эзоҳ:
иттилооти зер умумӣ аст; қарорҳои клиникӣ пас аз муоина ва натиҷаҳои ташхисӣ қабул карда мешаванд.
Аломатҳои маъмул
- Дардҳои сахти ҳайз (дисменорея), дарди коса.
- Дард дар вақти ҳамхобагӣ.
- Дард/нооромӣ ҳангоми пешоб/наҷосат дар рӯзҳои ҳайз.
- Душвории ҳомиладоршавӣ.
Вақте ки бояд гумон бурд?
- Дардҳои давомдор, ки ба доруҳои оддӣ посух намедиҳанд.
- Давраҳои номунтазам ё хунравии шадид.
- Таърихи оилавии эндометриоз.
Мақсадҳои идоракунӣ
- Кам кардани дард ва беҳбуди сифати зиндагӣ.
- Нигоҳдории ҳосилхезӣ ва банақшагирии ҳомиладорӣ.
Ташхис
Тасвир ва арзёбӣ
- УЗИ транвагиналӣ — барои кистаҳои эндометриоид (эндометриома).
- МРТ — дар ҳолатҳои интихобӣ барои паҳншавии амиқ (DIE).
Лапароскопия
- Стандарти тиллоӣ барои ташхиси қатъӣ ва марҳилабандӣ.
- Имкони табобати ҳамзамон (коагулятсия/бардоштан).
Имконоти табобат
Идоракунии доругӣ
- Доруҳои зиддидард (NSAID) — барои идоракунии дард.
- Гормонӣ: КОК, прогестинҳо, IUD-и прогестин, агонисти GnRH (интихобӣ).
Ҷарроҳӣ
- Лапароскопии резекция/аблацияи нуқтаҳо, бардоштани эндометриома.
- Ҳадаф: сабуксозии дард ва беҳсозии ҳосилхезӣ бо ҳифзи бофта.
Ҳомиладорӣ & ҳосилхезӣ
- Агар ҳомиладор шудан ҳадаф бошад — стратегия аз синну сол/OMH вобаста аст.
- Истифодаи ЭКО/ICSI дар бисёр ҳолатҳо имкони баланд медиҳад.
Дастгирии тарзи ҳаёт
- Фаъолияти сабук, идоракунии стресс, хоби кофӣ.
- Ғизои мутавозин; парҳезҳои инфиродӣ — бо машварат.
- Гармии маҳаллӣ/техникаҳои истироҳат — метавонад дардро сабук созад.
Кай бояд муроҷиат кард?
- Дарди сахт, ки ба табобати хонагӣ посух намедиҳад.
- Душвории ҳомиладоршавӣ >12 моҳ (ё >6 моҳ агар ≥35 сол).
- Афзоиши босуръати киста/аломатҳои ғайримуқаррарии цикл.
Раванди тавсияшуда
Қадам 1: машварати муфассал + УЗИ/санҷишҳои ибтидоӣ.
Қадам 2: терапияи доругӣ ё лапароскопия вобаста ба ҳадафҳо/шиддат.
Қадам 3: банақшагирии ҳомиладорӣ (табиӣ/ИУИ/ЭКО) бо назардошти синну сол/захираи тухмдон.
Қадам 4: назорати пайгирӣ барои пешгирии бозгашт ва идоракунии дарозмуддат.
Саволҳои маъмул
Оё эндометриоз пурра шифо меёбад?
Ин ҳолати музмин аст; аммо бо табобати дуруст аломатҳо идора ва сифати зиндагӣ беҳтар мегардад.
Оё ҷарроҳӣ ҳамеша лозим аст?
На. Қарор аз шиддат, синну сол, нақшаи ҳомиладорӣ ва посух ба доруҳо вобаста аст.
Агар киста эндометриоид бошад?
Андоза/аломатҳо ва ҳадафи ҳосилхезӣ ба назар гирифта мешаванд; баъзан бардоштани лапароскопӣ тавсия мешавад.
Эндометриоз ва ЭКО чӣ тавр алоқаманданд?
Дар баъзеҳо ЭКО имконияти баланд медиҳад; нақша пас аз арзёбии пурра интихоб мешавад.